معرفی دما سنج
دماسنج یک سنسور یا دستگاه است که برای سنجش دما استفاده می شود تا آن را با نشانگر خطی، عقربه ای یا روی صفحه نمایش دیجیتال نمایش دهد. تفاوت دماسنج صنعتی با پزشکی بسیار زیاد است، زیرا از دماسنج صنعتی یا ترمومتر در صنایع مختلف برای کنترل و نظارت بر دما در فرآیندهای تولید، ذخیره سازی و انتقال و در مصارف پزشکی برای سنجش دمای بدن استفاده می‌شود.
دماسنج ها به دو صورت دیجیتال یا آنالوگ وجود دارند و با اندازه گیری محدوده دمایی خاصی که برای آن ها تعریف شده، اطلاعات دقیقی را درباره دما ارائه می‌دهند.
دما سنج صنعتی
ترمومتر یا دماسنج صنعتی یک دستگاه اندازه گیری است که برای سنجش دما در محیط های صنعتی به منظور کنترل و نظارت بر فرآیندهای صنعتی، ایمنی و حفظ کیفیت محصولات به کار گرفته می شود. این دماسنج ها معمولاً از تکنولوژی‌های مختلفی برای اندازه گیری دما استفاده می‌کنند، از جمله ترموکوپل‌ها، رزیستانس ترمومترها، ترمومترهای مادون قرمز و ترمومترهای لیزری و می‌توانند دما را در بازه‌های مختلف اندازه گیری کنند و بسته به نوع و کاربردشان، دقت و ویژگی های مختلفی دارند.
دماسنج‌های صنعتی عموماً در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، فولاد، آب و فاضلاب، غذا و دارو، تاسیسات ساختمانی و سایر صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع دماسنج ها دما را از طریق صفحه نمایشی که در محل مورد نظر نصب شده، نمایش می دهند و یا به سیستم‌های کنترلی و نظارتی متصل می شوند تا در روند کنترل اتومات فرآیند و انتقال داده‌های دما استفاده گردند.
در کل، انواع دماسنج های صنعتی دقت بالا، پایداری طولانی مدت، قابلیت کار در شرایط سخت صنعتی و قابلیت اتصال به سیستم‌های کنترلی را برای کاربران فراهم می‌کنند.
انواع دما سنج صنعتی
در حوزه صنایع، استفاده از انواع مختلف دماسنج‌ها برای اندازه‌گیری دما رایج است. برخی از انواع دماسنج‌های صنعتی عبارتند از:
ترموکوپل‌ها
ترموکوپل یک حسگر دما است که بر اساس تفاوت دما کار می کند. این حسگر معمولاً از دو سیم ناهمجنس تشکیل شده است که در یک انتها به هم وصل می‌شوند. اگر دمای یک سمت با دمای سمت دیگر متفاوت باشد، پتانسیل الکتریکی بین دو سیم به جریان الکتریکی تبدیل شده و این جریان الکتریکی برای اندازه‌گیری و کنترل دما در برنامه‌های صنعتی استفاده می گردد. ترموکوپل ها به دلیل عملکرد پایدار، قابلیت استفاده در دماهای بسیار بالا یا پایین و قابلیت اتصال به سیستم‌های کنترلی و نظارتی، در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند.
رزیستانس ترمومتر یا ترمومتر مقاومتی
حسگرهایی هستند که بر اساس تغییر مقاومت الکتریکی با تغییر دما عمل می‌کنند. یک RTD معمولاً شامل یک سیم با مقاومت بالا است که از جنس پلاتین، نیکل یا مس ساخته شده و مقاومت الکتریکی سیم با تغییر دما تغییر می‌کند. این حسگرها یک گزینه مناسب برای اندازه‌گیری و کنترل دما در برنامه‌های صنعتی هستند.
ترمومترهای مادون قرمز
این دماسنج‌ها از اشعه مادون قرمز برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌کنند. آن ها قادرند اشعه مادون قرمز را از جسم مورد نظر دریافت کنند و بر اساس میزان تابش، دما را تخمین بزنند.
ترمومترهای لیزری
این دماسنج‌ها نیز مانند اشعه مادون قرمز کار می کنند، اما با استفاده از تابش لیزر بر روی سطح جسم مورد نظر، با توجه به میزان تغییر در بازتاب نور، دماسنج می‌تواند دما را تخمین بزند. دما سنج لیزری اینسایز مدل 500-9110 از دسته دما سنج های دیجیتال بوده و دارای کیفیت و کارایی بالایی می باشد.
دماسنج‌های تماسی
این دماسنج‌ها مستقیماً با جسم مورد نظر تماس برقرار کرده و دما را از طریق انتقال حرارت به سنسور، اندازه‌گیری می‌کنند. نمونه‌هایی از دماسنج‌های تماسی شامل ترموکوپل‌ها، رزیستانس ترمومترها و ترمیستورها هستند.
هر یک از انواع دماسنج‌ها، ویژگی‌ها و مزایای خاصی داشته و بسته به نیاز و شرایط محیط، کاربرد متفاوتی دارند. انتخاب نوع مناسب دماسنج صنعتی بستگی به عواملی مانند دقت مورد نیاز، محدوده دمایی، محیط کاری، سرعت پاسخگویی مورد انتظار و قابلیت اتصال به سیستم‌های کنترلی و نظارتی دارد.
انواع دما سنج پزشکی
در حوزه پزشکی، از انواع مختلف سنسورها و دستگاه‌های دماسنج برای اندازه گیری دمای بدن بیمار استفاده می‌شود. برخی از انواع دماسنج های پزشکی عبارتند از:
دماسنج جیوه‌ای (Mercury Thermometer)
دماسنج جیوه‌ای طبی از جیوه به عنوان ماده حساس برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌کند. دماسنج جیوه‌ای طبی به عنوان یکی از دماسنج‌های بسیار دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دماسنج دیجیتالی (Digital Thermometers)
این دماسنج‌ها از حسگرهای الکترونیکی برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌کنند و نتایج را به صورت دیجیتال نمایش می‌دهند. با باتری کار می کنند و کار با آن ها سریع، آسان و دقیق است.
دماسنج نواری پیشانی (Forehead Strip Thermometers)
این نوع دماسنج‌ها شامل نوارهای حساس رنگی هستند که روی پیشانی قرار می‌گیرند و با تغییر رنگ نوار، دما را نشان می‌دهند. این دماسنج ها ساده و ارزان هستند، اما دقت آن ها نسبت به سایر دماسنج ها ممکن است کمتر باشد.
دماسنج دیجیتال گوش (Digital Ear Thermometers)
این دماسنج‌ها با قرار گرفتن درون گوش، دما را اندازه‌گیری می‌کنند و استفاده از آن ها سریع و آسان است.
دماسنج مادون قرمز پزشکی (Medical Infrared Thermometers)
این دماسنج‌ها با استفاده از تکنولوژی مادون قرمز، دما را از راه دور اندازه‌گیری می‌کنند. آن ها سریع، غیرتماسی و برای استفاده در مواردی که اندازه‌گیری دمای بدن بیماران با بیماری های واگیردار، نیازمند رعایت فاصله است یا دمای بدن نوزادان مناسب می‌باشند.
مقایسه دما سنج پزشکی و صنعتی
دماسنج های پزشکی و صنعتی برای کاربردهای مختلف طراحی شده‌اند و در ویژگی‌ها و عملکرد آن ها تفاوت‌هایی وجود دارد. اینجا، تفاوت دما سنج صنعتی با پزشکی را بر اساس برخی از ویژگی‌های مهم بررسی می کنیم:
دقت: دماسنج‌های پزشکی برای اندازه‌گیری دمای بدن انسان طراحی شده‌اند ساختار ظریفی دارند و دقت آن ها بالا است. بنابراین، می‌توانند تغییرات کوچک در دما را تشخیص دهند. از طرف دیگر، دماسنج‌های صنعتی برای کاربردهای گسترده‌تری مانند اندازه‌گیری دما در محیط‌های صنعتی، تجاری یا آزمایشگاهی استفاده می شوند و ممکن است دقت کمتری داشته باشند.
محدوده اندازه‌گیری: دماسنج‌های پزشکی معمولاً برای اندازه‌گیری دمای بدن انسان در محدوده‌ای معین (معمولاً 35-42 درجه سانتی‌گراد) طراحی شده‌اند و نسبت به نیم درجه سلسیوس نیز حساس هستند. این بازه دمایی معمولاً برای تشخیص تب یا تغییرات دمای بدن کافی است. از سوی دیگر، دماسنج‌های صنعتی برای اندازه‌گیری دما در محدوده‌های گسترده‌تر و وسیع‌تری طراحی می شوند تا بتوانند با محیط‌های متنوع با دماهای مختلف، سازگاری داشته باشند مانند دمای انجماد، جوش یا ذوب.
زمان پاسخگویی: دماسنج‌های پزشکی عموماً برای اندازه‌گیری سریع دما طراحی شده‌اند. این بدان معنی است که زمانی که دماسنج را در تماس با بدن قرار می‌دهید، زمان کمی برای نمایش دمای دقیق لازم است. در مقابل، دماسنج‌های صنعتی ممکن است زمان پاسخگویی طولانی تری داشته باشند، زیرا در برخی کاربردهای صنعتی ممکن است به زمان بیشتری برای اندازه‌گیری دما و تطبیق با محیط نیاز باشد.
قابلیت‌های خاص: در دماسنج‌های پزشکی، ممکن است ویژگی‌های خاصی مانند ذخیره کردن تاریخچه اندازه‌گیری دما، نمایش دما در واحدهای مختلف (مانند درجه سانتی‌گراد و فارنهایت) و قابلیت تنظیم صداها یا هشدارها برای نشان دادن تغییرات دما وجود داشته باشد. از طرف دیگر، دماسنج‌های صنعتی ممکن است ویژگی‌هایی مانند مقاومت در برابر ضربه، ضدآب بودن، قابلیت اتصال به سیستم‌های کنترلی صنعتی و توانایی اندازه‌گیری در شرایط خاص (مانند دماهای بسیار بالا یا پایین) و هشدار را داشته باشند.
به طور کلی، دماسنج‌های پزشکی بسیار حساس بوده و برای استفاده در محیط‌های پزشکی و بررسی دمای بدن انسان مناسب هستند، در حالی که دماسنج‌های صنعتی مقاوم بوده و برای کاربردهای صنعتی، تجاری و آزمایشگاهی طراحی شده‌اند. تفاوت دما سنج صنعتی با پزشکی زیاد است و انتخاب میان آن ها بستگی به کاربرد مورد نظر، دقت مورد نیاز و شرایط محیط دارد.
جمع بندی
دماسنج های صنعتی و پزشکی هر دو ابزارهای مهمی در اندازه‌گیری دما هستند، اما تفاوت دماسنج صنعتی با پزشکی در استفاده، عملکرد و قابلیت‌های آن ها فراوان است. دماسنج های صنعتی معمولاً برای کاربردهای صنعتی مختلف و سنجش و کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند کنترل فرآیندها و اندازه‌گیری دما در محیط‌های صنعتی.
محدوده اندازه گیری دما در آن ها گسترده تر است و می‌توانند در شرایط سخت و محیط‌هایی با شرایط خاص به درستی عمل کنند. به علاوه، برخی از دماسنج های صنعتی قابلیت اتصال به سیستم‌های کنترلی را دارند. از سوی دیگر، دماسنج های پزشکی برای اندازه‌گیری دقیق دمای بدن انسان استفاده می‌شوند و معمولاً دارای دقت بالا، سرعت پاسخ گویی سریع و وزن سبک هستند. آن ها علی رقم اینکه بسیار حساس هستند و در شرایط نامساعد سریع خراب می شوند، می توان نتایج مربوط به هر بیمار را در حافظه آن ها ذخیره نمود.
در کل، دماسنج‌های صنعتی برای کاربردهای صنعتی و کنترل فرآیند و دماسنج های پزشکی برای اندازه‌گیری دمای بدن انسان در محیط درمانی مناسب هستند.
