کولیس چیست؟ انواع کالیپر و کاربردهای آن در صنعت

کولیس چیست؟ آشنایی با ابزار دقیق اندازه‌ گیری

کولیس یکی از ابزارهای کلیدی در دنیای صنعت، مهندسی، و حتی کاربردهای خانگی است که برای اندازه‌ گیری دقیق ابعاد اشیاء به کار می‌رود. اگر به دنبال پاسخی کامل به سوال “کولیس چیست” هستید، این مقاله به شما کمک می‌کند تا با این ابزار، انواع آن، کاربردها، نحوه استفاده، و نکات نگهداری آن آشنا شوید.

کولیس چیست؟ تعریف ساده و کاربردی

کولیس یا (Caliper)، ابزاری دقیق برای اندازه‌ گیری ابعاد مختلف اشیاء، از جمله طول، عرض، قطر داخلی و خارجی، و عمق است. این ابزار که گاهی به آن قطرسنج نیز می‌گویند، به دلیل دقت بالا و سهولت استفاده در صنایع مختلفی مانند مهندسی، تراشکاری، نجاری، پزشکی، و حتی هوافضا کاربرد دارد. کولیس معمولا از دو فک (یکی ثابت و دیگری متحرک) تشکیل شده است که با حرکت روی یک خط‌ کش مدرج، اندازه‌ گیری را انجام می‌دهند.
این ابزار از دوران باستان، با نمونه‌ های چوبی ساده، تا امروز با مدل‌ های دیجیتال پیشرفته تکامل یافته است. کولیس به شما امکان می‌دهد اندازه‌ گیری‌هایی با دقت 0.01 تا 0.05 میلی‌ متر انجام دهید، که این ویژگی آن را به یکی از ضروری‌ ترین ابزارها در جعبه ابزار شما تبدیل خواهد کرد.

انواع کولیس را بشناسید!

1. کولیس ورنیه (ساده)

کولیس ورنیه، که به آن کولیس ساده نیز می‌گویند، رایج‌ ترین نوع کولیس است. این مدل از یک خط‌ کش اصلی و یک مقیاس متحرک (ورنیه) تشکیل شده است که امکان اندازه‌ گیری با دقت 0.02 تا 0.05 میلی‌ متر را فراهم می‌کند. کولیس ورنیه برای اندازه‌ گیری قطر داخلی و خارجی، عمق، و طول اشیاء مناسب است و به دلیل عدم نیاز به باتری، در شرایط سخت محیطی قابل اعتماد است.

انواع کولیس ساده

• کولیس پایه دار معمولی
• کولیس معمولی خارج سنج
• کولیس معمولی داخل سنج

اهمیت استفاده از کولیس معمولی

• دقت بالا
• دوام طولانی
• عدم نیاز به منبع تغذیه

لازم به ذکر است، خواندن اندازه‌ های کولیس معمولی، برای افراد مبتدی ممکن است کمی پیچیده باشد. پس نیاز به آموزش اولیه در این باره است. برای آشنایی بیشتر با کولیس، ویدیو آموزش نحوه کار با کولیس را، در کانال آپارات تراز صنعت مشاهده کنید.

2. کولیس عقربه‌ ای (ساعتی)

کولیس عقربه‌ ای مشابه کولیس ورنیه است، اما به جای مقیاس ورنیه، از یک صفحه عقربه‌ ای (مشابه ساعت) برای نمایش اندازه‌ ها استفاده می‌کند. این مدل با استفاده از سیستم چرخ‌ دنده و دنده شانه‌ ای، حرکت خطی فک‌ ها را به حرکت دورانی عقربه تبدیل می‌کند، که خوانش اندازه‌ ها را آسان‌ تر می‌کند.

اهمیت استفاده از کولیس عقربه ای

• خوانش سریع و ساده
• دقت بالا (0.02 تا 0.001 میلی‌متر)
• مناسب برای کاربران با تجربه کمتر

هنگام استفاده از کولیس عقربه ای، توجه کنید که این ابزار به ضربه حساس است، و در شرایط محیطی مرطوب کارایی بهینه ای را ایفا نمی‌کند.

3. کولیس دیجیتال

کولیس دیجیتال پیشرفته‌ ترین نوع کولیس است که مجهز به یک نمایشگر دیجیتال برای نشان‌ دادن اندازه‌ ها با دقت 0.01 میلی‌ متر است. این مدل از سنسورهای الکترونیکی برای تبدیل حرکت فک‌ ها به سیگنال‌ های دیجیتال استفاده می‌کند و قابلیت‌ هایی مانند ذخیره داده‌ ها و تبدیل واحد (میلی‌ متر به اینچ) را ارائه می‌دهد.

انواع کولیس دیجیتال

• کولیس پایه دار دیجیتال
• کولیس دیجیتال خارج سنج
• کولیس دیجیتال داخل سنج

اهمیت استفاده از کولیس دیجیتال

• خوانش بسیار آسان
• سرعت بالا در اندازه‌ گیری
• قابلیت اتصال به کامپیوتر در برخی مدل‌ ها

برخی معایب کولیس دیجیتال

• نیاز به باتری
• قیمت بالاتر
• حساسیت به آسیب‌ های فیزیکی

از انواع کولیس، کجا و چرا استفاده می‌کنند؟

1. مهندسی و تراشکاری: اندازه‌ گیری دقیق قطعات مانند پیچ، مهره، و لوله‌ ها
2. نجاری: بررسی ابعاد چوب و اطمینان از برش‌ های دقیق
3. فلزکاری: اندازه‌ گیری ضخامت ورق‌ ها و قطر قطعات فلزی
4. پزشکی: در جراحی‌ ها و ساخت تجهیزات پزشکی برای اندازه‌ گیری دقیق
5. هوافضا: بررسی ابعاد قطعات هواپیما و فضاپیما با دقت بالا
6. آموزش و آزمایشگاه‌ ها: استفاده در آزمایش‌ های علمی و آموزش مهندسی
7. لوله‌ کشی: اندازه‌ گیری قطر لوله‌ ها و اتصالات

اجزای کولیس چگونه کار می‌کنند؟

برای درک بهتر اینکه کولیس چیست، شناخت اجزای آن ضروری است. کولیس از بخش‌ های زیر تشکیل شده است:

• فک‌ های ثابت و متحرک: فک ثابت به بدنه متصل است و فک متحرک برای تنظیم فاصله روی خط‌ کش حرکت می‌کند. فک‌ های بالایی برای اندازه‌ گیری قطر داخلی و فک‌ های پایینی برای قطر خارجی استفاده می‌شوند.
• مقیاس اصلی: خط‌ کش مدرج بر حسب میلی‌ متر یا اینچ که پایه اندازه‌ گیری است.
• مقیاس ورنیه: مقیاس متحرک برای اندازه‌ گیری کسری میلی‌ متر (در کولیس ورنیه)
• میله عمق‌ سنج: برای اندازه‌ گیری عمق سوراخ‌ ها یا شیارها
• پیچ قفلی: برای ثابت نگه‌ داشتن فک متحرک در هنگام خوانش
• پیچ شستی: برای تنظیم دقیق فک‌ ها
• نمایشگر (در مدل‌ های دیجیتال و عقربه‌ ای): برای نمایش اندازه‌ ها

این اجزا با همکاری یکدیگر امکان اندازه‌ گیری دقیق را فراهم می‌کنند. برای مثال، در کولیس دیجیتال، سنسور، حرکت فک را به سیگنال الکتریکی تبدیل کرده و نتیجه را روی نمایشگر نشان می‌دهد.

راهنمای اندازه‌ گیری با کولیس

برای استفاده صحیح از کولیس، باید مراحل زیر را دنبال کنید:

1. کولیس را تمیز کنید و از نبود شکاف بین فک‌ ها در حالت بسته مطمئن شوید. (برای جلوگیری از خطای صفر)
2. جسم را بین فک‌ های مناسب (داخلی یا خارجی) قرار دهید و فک متحرک را به‌ آرامی ببندید تا تماس کامل برقرار شود.
3. پیچ قفلی را ببندید تا فک‌ها حرکت نکنند.

خوانش اندازه (کولیس ورنیه)

1. عدد روی مقیاس اصلی که با صفر ورنیه هم‌ تراز است را بخوانید.
2. عدد روی مقیاس ورنیه که با خط مقیاس اصلی هم‌تراز است را پیدا کنید.
3. این دو عدد را جمع کنید تا اندازه نهایی به دست آید.

خوانش انداره در کولیس دیجیتال و عقربه‌ ای

1. عدد نمایش‌ داده‌ شده روی صفحه را مستقیما بخوانید.
2. اندازه‌ گیری عمق: میله عمق‌ سنج را در سوراخ قرار دهید و اندازه را بخوانید.

نکته: هنگام اندازه‌ گیری، از اعمال فشار بیش از حد خودداری کنید، زیرا ممکن است به جسم یا کولیس آسیب برسد. همچنین توجه داشته باشید، کولیس شما حتما کالیبره باشد تا بتوانید اندازه گیری دقیق انجام دهید؛ برای آموزش نحوه کالیبراسیون کولیس، به مقاله مرتبط با آن در همین سایت مراجعه کنید.

چقدر می‌توان به دقت کولیس اعتماد کرد؟

دقت کولیس به نوع و مدل آن بستگی دارد. برای کولیس ورنیه، دقت معمولا 0.02 تا 0.05 میلی‌ متر است و برای کولیس دیجیتال، تا 0.01 میلی‌ متر می‌رسد. برای محاسبه دقت کولیس ورنیه از فرمول زیر استفاده می‌شود:

R = a / n
R: دقت
a: فاصله نشانگرهای خط‌ کش اصلی (معمولا 1 میلی‌ متر)
n: تعداد تقسیمات ورنیه

نوع کولیس	دقت (mm)	روش محاسبه دقت	مثال محاسبه
کولیس ورنیه	0.05 - 0.02	R = 1mm / n	1 ÷ 20 = 0.05mm

برای آشنایی بیشتر با دقت و عوامل موثر در دقت کولیس، به مقاله دقت اندازه گیری کولیس و ریز سنج، در تراز صنعت مراجعه فرمایید.

نکات خرید کولیس: چگونه بهترین مدل را انتخاب کنیم؟

• نوع کولیس: بسته به نیاز خود (ساده، عقربه‌ ای، یا دیجیتال) انتخاب کنید.
• جنس بدنه: کولیس‌ های ساخته‌ شده از فولاد ضدزنگ یا آلیاژهای مقاوم، دوام بیشتری دارند.
• دقت: برای کارهای صنعتی، کولیس با دقت 0.01 میلی‌ متر مناسب‌ تر است.
• برند: برندهای معتبر مانند برند پراید، اینسایز، و میتوتویو کیفیت بالاتری ارائه می‌دهند.
• محدوده اندازه‌ گیری: کولیس‌ های 150، 200، یا 300 میلی‌ متری جزو کولیس های رایج بازار هستند.
• ویژگی‌ های اضافی: قابلیت تبدیل واحد یا اتصال به کامپیوتر در مدل‌ های دیجیتال

نگهداری از کولیس: افزایش طول عمر ابزار

1. پس از هر استفاده، کولیس را با پارچه نرم تمیز کنید.
2. از پرتاب یا ضربه زدن به کولیس خودداری کنید.
3. کولیس را در جعبه مخصوص نگهداری کنید تا از خراش و آسیب محافظت شود.
4. از قرار گرفتن در معرض رطوبت یا دمای بالا جلوگیری کنید.
5. قطعات متحرک را به‌ صورت دوره‌ ای با روغن مناسب روان کنید.

تفاوت کولیس و میکرومتر چیست؟

بسیاری از افراد ممکن است کولیس را با میکرومتر اشتباه بگیرند. تفاوت اصلی این است که کولیس برای اندازه‌ گیری‌ های عمومی (تا 30 cm) مناسب است، در حالی که میکرومتر برای اندازه‌ گیری قطعات بسیار کوچک و نازک (مانند سیم یا ورق) با دقت بالاتر (تا 0.001 mm) طراحی شده است.

کلام آخر..

کولیس، با دقت بالا و کاربردهای متنوع، یکی از ابزارهای حیاتی در هر کارگاه یا آزمایشگاه است. از مدل‌ های ساده ورنیه گرفته تا کولیس‌ های دیجیتال پیشرفته، این ابزار به شما کمک می‌کند تا اندازه‌ گیری‌ های دقیق و بدون خطا انجام دهید. با انتخاب کولیس مناسب، رعایت نکات نگهداری، و یادگیری نحوه استفاده صحیح، می‌توانید از این ابزار برای سال‌ ها بهره ببرید.
اگر به دنبال خرید کولیس باکیفیت هستید، به فروشگاه‌ های معتبر مراجعه کنید و مدلی را انتخاب کنید که با نیازهای شما هم‌ خوانی دارد. فروشگاه تراز صنعت، متشکل از انواع کولیس معمولی، دیجیتال و… دیگر محصولات از برندهای مختلف و متنوع می باشد؛ شما می توانید با رفتن به بخش فروشگاه، از تمامی محصولات موجود، دیدن فرمایید.

همچنین در صورت نیاز به مشاوره قبل از خرید ابزار اندازه گیری مورد نیاز خود، می توانید با کارشناسان فروش ما در ارتباط باشید. شماره تماس: 09129575598